جابجایی گسل‌ها در هنگام زلزله، همواره اثرات شدید و مخربی روی سازه‌های احداث شده بر آن داشته و در زلزله‌های گذشته، مواردی از تأثیر زلزله بر ساختمان‌ها، مستحدثات و شریان‌های حیاتی مشاهده شده است. بررسی این شواهد با هدف شناسایی و تعریف اقدامات پیش‌گیرانه در جهت کاهش خسارات و تلفات ناشی از زلزله نشان می‌دهد با رعایت فاصلۀ مناسب از گسل‌های فعال، می‌توان از تخریب ساختمان‌ها پیش‌گیری نمود و تلفات جانی ناشی از آن را کاهش داد. بنابراین وجود دستورالعملی برای احداث ساختمان‌ها در پهنه‌های اطراف گسل الزامی بوده و عدم ساخت و ساز در اطراف گسل‌های فعال، می‌تواند آسیب‌های وارده به سازه‌ها را کاهش دهد.

با توجه به اینکه شناخت رفتار ساختمان‌ها در مواجهه با فعالیت گسل‌ها، مستلزم انجام مطالعات میدانی، آزمایشگاهی، پژوهشی و عددی بسیار می‌باشد و این موضوع از قدمت زیادی در سابقۀ مطالعات برخوردار نیست، هنوز آئین‌نامه بین‌المللی مشخص و جامعی برای تعریف معیارهای دقیق طراحی ساختمان‌ها با در نظر گرفتن اثر فعالیت گسل‌ها ارائه نشده است. به همین دلیل و با توجه به شرایط کشور، طرح موضوعات حائز اهمیت در بارگذاری، مدل‌سازی، طراحی و اجرای ساختمان‌ها در پهنه‌های گسلی در اولویت قرار گرفت.

مجموعه مطالب ارائه شده در سند حاضر با عنوان “دستورالعمل ساخت و ساز در پهنه‌های گسلی، نشریة ض-953” برای اولین بار پاییز سال 1400 در قالب یک دستورالعمل و به عنوان مکمل مباحث مقررات ملی ساختمان و آئین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد 2800) ارائه شده است. لازم به ذکر است در این دستورالعمل، ساخت ساختمان‌های با اهمیت زیاد، منوط به رعایت تمهیدات عادی یا ویژه گردیده است. به عبارت دیگر، این دستورالعمل به طور عام برای ساختمان‌های با اهمیت متوسط و کم تدوین شده است.

توجه به پدیدۀ گسلش سطحی زمین و تأثیر آن بر ساختمان‌ها و تدوین دستورالعمل مربوط به آن، موضوع تقریباً جدیدی است که اغلب مستندات موجود در مورد آن مبتنی بر تجربیات حاصل از زلزله‌های گذشته بوده و توصیه‌های مربوط به کاهش اثرات گسلش بر ساختمان‌ها و بهسازی ساختمان‌ها در برابر اثرات این پدیده در بسیاری از موارد بر مبنای تجارب محدود یا قضاوت فنی می‌باشد و تجارب واقعی و مدل‌سازی آزمایشگاهی و عددی کافی بر روی آن انجام نشده و غالباً از سوی صاحب‌‌نظران نیز در خصوص تأثیرات آن‌ها اتفاق نظر وجود ندارد. لذا مقرر گردید دستورالعمل ساخت و ساز در پهنه‌های گسلی کلانشهرها، در قالب کمیته‌ای متشکل از اساتید دانشگاه‌ها، مهندسان صاحب‌ نظر در حرفه و پژوهشگران همکار در مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تهیه و تدوین گردد.

این کمیته در اولین گام، ضوابط و مقررات مربوط به ساخت و ساز در پهنه‌بندی گسل‌ها در سایر کشورها را از جمله مقررات مربوط به ساخت و ساز در پهنه‌بندی گسلی که برای اولین بار در سال 1972 در ایالات متحدۀ آمریکا با عنوان مقررات آلکویست-پریولو، با هدف کاهش خطر گسلش سطحی از طریق همکاری بین شهرداری‌ها، مراجع کنترل و صدور پروانه، مدیران بحران، متخصصان علوم زمین و مالکان زمین‌های واقع روی گسل تدوین شد، مورد بررسی قرار دادند و با توجه به حساسیت موضوع، دستورالعمل ساخت و ساز در پهنه‌های گسلی کلانشهرها را متناسب با شرایط اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشور در طول قریب به سه سال تلاش مداوم و مستمر تدوین نمود.