تعریف بار مرده (Dead Load)، بیان مفاهیم مرتبط با آن و بررسی موردی انواع حالات بارگذاری در یک پروژه

به نیروهای ناشی از وزن اجزاء دائمی و غیرقابل تغییر ساختمان، بار مرده گفته می‌شود. تیرها، ستون‌ها، دیوارها، کف‌ها، بام، سقف‌ها، راه‌پله، پوشش‌ها، نازک‌کاری و دیگر قسمت‌های سهیم در اجزاء سازه‌ای و معماری در دستۀ بارهای دائمی و ثابت ساختمان قرار می‌گیرند. همچنین وزن تأسیسات و تجهیزات ثابت همچون وزن جرثقیل ثابت، به عنوان بار مرده در ساختمان در نظر گرفته می‌شود.

بار مردۀ ساختمان به سه دستۀ اصلی تقسیم‌بندی می‌شود:

1.  بار گستردۀ سطحی که شامل بار وزن سقف طبقات است.
2.  بار خطی که شامل بار دیوار طبقات بر روی تیرها می‌باشد.
3.  بار متمرکز که شامل وزن تجهیزات سنگین ساختمان است.

هنگام محاسبۀ بار مرده، باید وزن واقعی مصالح مصرفی و اجزاء ساختمان در نظر گرفته شود. هنگامی‌که اطلاعات معتبری برای انجام محاسبات وجود نداشت، باید از جرم واحد حجم یا جرم واحد سطح اجزاء ساختمانی مطابق با پیوست 6-2 مبحث ششم مقررات ملی ساختمان (ویرایش 1398) استفاده نمود.

در این پیوست، جرم مخصوص مواد، جرم واحد حجم مصالح و اجزاء ساختمان و جرم واحد سطح اجزاء ساختمان نمایش داده شده است. برای مثال از بخش جرم مخصوص مواد، این مقدار برای فولاد نرم معادل ۷۸۵۰ کیلوگرم بر مترمکعب می‌باشد. این عدد به آن معنا است که جرم فولاد به کار رفته در یک حجم معادل یک مترمکعب برابر ۷۸۵۰ کیلوگرم خواهد بود. برای محاسبه ابتدا با توجه به مقطع، مساحت را بدست آورده و با ضرب این مقدار در ارتفاع، حجم بدست خواهد آمد و در نهایت با ضرب این حجم در جرم مخصوص فولاد، جرم مقطع محاسبه خواهد شد. (در محاسبۀ حجم دقت شود که باید واحدها یکسان باشند). این روند برای همۀ مصالح (مثل بتن، ملات، آجر و …) صدق کرده و با مراجعه به پیوست یاد شده، می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد.

در آخرین ویرایش مبحث ششم مقررات ملی ساختمان، تمامی دیوارها و تیغه‌ها با وزن هر متر مربع سطح بیش از یک کیلونیوتن بر متر مربع به عنوان بار مرده در محاسبات در نظر گرفته می‌شوند. همچنین اگر هر مترمربع تیغه یا دیوار بین ۱ تا ۲ کیلونیوتن بر مترمربع باشد، بار معادل تیغه را می‌توان به‌صورت بار گستردۀ یکنواخت بر مساحت کف اعمال نمود. وزن معادل بار مردۀ تیغه‌ها که بر مساحت هر فضا اعمال می‌شود، از تقسیم وزن کل تیغه‌ها بر مساحت فضای مورد نظر بدست خواهد آمد، اما در هر صورت نباید کمتر از ۱ کیلونیوتن بر متر مربع، منظور شود. توجه به این نکته ضروری است که اگر وزن تیغه یا دیوار بیشتر از ۲ کیلونیوتن بر مترمربع باشد، لازم است بار مردۀ تیغه یا دیوار در محل واقعی خود اعمال شود.